در هر جامعه‌ای نیمی از هرم جمعیتی را زنان شکل می‌دهند و ضرورت رفع نیاز آنان ضروری و مبرم است. امروز از پایه‌ای‌ترین نیازهای جامعه زنان ایرانی، اشتغال است که می‌تواند به‌واسطه فرصت‌ها و درآمدهایی که به‌همراه دارد به مرتفع شدن سایر نیازهای خانواده یا تامین بایسته‌های زندگی زنان کمک شایانی کند. البته باید به این نکته نیز توجه کرد که هر نوع اشتغالی به توانمندسازی جامعه زنان منجر نمی‌شود و چه‌بسا بر کیفیت زندگی و نقش اجتماعی آنان نیز تاثیرات منفی بر جای می‌گذارد.
در هر جامعه‌ای نیمی از هرم جمعیتی را زنان شکل می‌دهند و ضرورت رفع نیاز آنان ضروری و مبرم است. امروز از پایه‌ای‌ترین نیازهای جامعه زنان ایرانی، اشتغال است که می‌تواند به‌واسطه فرصت‌ها و درآمدهایی که به‌همراه دارد به مرتفع شدن سایر نیازهای خانواده یا تامین بایسته‌های زندگی زنان کمک شایانی کند. البته باید به این نکته نیز توجه کرد که هر نوع اشتغالی به توانمندسازی جامعه زنان منجر نمی‌شود و چه‌بسا بر کیفیت زندگی و نقش اجتماعی آنان نیز تاثیرات منفی بر جای می‌گذارد.
یادداشت نشریه تقاطع شماره 34 | تنها اشتغال کامل و حقوق و مزایای متناسب با هزینه‌ها می‌تواند زمینه‌های استقلال مالی و مُحرکه افزایش کیفیت زندگی برای زنان باشد درغیر این صورت استثمار و بهره‌کشی از نیروی کار آنان به‌همراه درآمدهای اندک برای بقا قلمداد می‌شود. یکی از بخش‌های اقتصادی که می‌تواند این مهم را تحقق بخشد؛ صنعت گردشگری است، که نه تنها بر توان مالی زنان تاثیرگذار است، بلکه مناسبات اجتماعی و فرهنگی آنان را نیز تقویت می‌کند و به‌عبارت دیگر، هم توانمندسازی فردی و هم توانمندسازی اجتماعی آنان را توسعه می‌دهد، زیرا اساسا در بسیاری از جوامع و به‌خصوص جوامع روستایی و محلی؛ زنان میزبان گردشگران هستند و چرخه صنعت گردشگری در این قبیل جوامع به‌واسطه پویایی آنان در چرخش است.
در سال‌های اخیر مطالعه‌ای که توسط سازمان جهانی گردشگری با عنوان «نقش زنان در گردشگری» انجام گرفت نیز این امر را تایید می‌کند. این مطالعه در بررسی وضعیت 175 کشور جهان در خصوص این موضوع نشان داد:
1- زنان سهم بزرگی از کارکنان بخش حقوق‌بگیر صنعت گردشگری را به‌خود اختصاص داده‌اند و احتمال اینکه زنان در صنعت گردشگری استخدام شوند دو برابر صنایع دیگراست.
2- گردشگری بیش از هر صنعت دیگری فرصت خود اشتغالی برای زنان به‌وجود آورده است.
3- از هر پنج وزیر گردشگری در این کشورها یک نفر زن است و حضوز زنان در این جایگاه بیش از صنایع دیگر است.
4- آورده اقتصادی گردشگری برای زنان بیش از سایر صنایع و بخش‌های اقتصادی است.
این مطالعه همچنین گویای آن بود که بخش گردشگری برخلاف بسیاری از بخش‌های اقتصادی از جنسیت زندگی فاصله گرفته و متناسب با توانایی افراد بدون الزامات جنسیتی فرصت‌های شغلی در دسترس است. در این مطالعه ایران جزو 10 کشور برتر در زمینه عدالت جنسیتی قرار دارد. کره جنوبی (96 درصد)، شیلی (86 درصد)، پرو (66 درصد)، گواتمالا (55 درصد)، سنگاپور(55 درصد)، ایران (50 درصد)، فیلیپین (50 درصد)، اندونزی (47 درصد)، مکزیک (46 درصد ) و پاناما (45 درصد) از بازار گردشگری را به زنان تخصیص داده‌اند.
این درحالی‌است که در بعضی از کشورهای مسلمان آمار مشارکت زنان در گردشگری بسیار پایین است. سه کشوری که در آن‌ها زنان کمترین میزان اشتغال در صنعت گردشگری را دارند، مسلمان هستند: مصر (3/3 درصد)، عربستان سعودی (درصد8/1)، و یمن (4/1 درصد). در این میان البته، آمارهای فوق برای ایران بسیار امیدوارکننده است، اما اشتغال زنان در بخش گردشگری کشور جزو مشاغل غیررسمی محسوب می‌شود و همین عامل منجر به ناپایداری این مشاغل گردیده است.
ظرفیت‌هایی در بخش اشتغال زنان در بخش گردشگری وجود دارد که برخی از آنان حاکمیتی است و بعضی فرهنگی؛ که باید به آن توجه کرد.
اول آن‌که، شاغلین بخش گردشگری در جوامع مقصد تحت پوشش بیمه نیستند و این عامل منجر به آسیب پذیری آنان در بلندمدت خواهد شد. دوم آن‌که، شاغلین این بخش بخصوص در جوامع محلی عمدتا در زمینه های عرضه خدمات بومی و تولید خوراکی و غذای سنتی و در منازل فعالیت می‌کنند که بسیار بعید است استقلال و اندوخته مالی داشته باشند. و سوم آن‌که، شاغلین خارج از خانه عمدتا در فروش محصولات سنتی و به شکل اشتغال پیاده‌روی فعالیت می‌کنند که جزو مشاغل سخت و ناپایدار محسوب می‌شود.
بنابراین وجود شغل به معنای توانمندسازی و استقلال مالی زنان شناخته نمی‌شود بلکه همچون شمشیر دو لبه ممکن است به بهره‌کشی از نیروی کار و هدررفت استعداد آنان منجر شود. در چنین شرایطی بسته‌های تشویقی و تسهیلات حمایتی توسط نهادهای متولی می‌تواند بسیار کارگشا باشد از جمله: ایجاد اتحادیه شاغلین بخش غیررسمی صنعت گردشگری به‌صورت منطقه‌ای و نه ملی؛ شناسایی زنان شاغل در جوامع مقصد (که عمدتا نیز از توسعه بازمانده‌اند) و تحت پوشش قرار دادن آنان توسط شرکت‌های بیمه و افزایش سهم زنان در مشال رسمی صنعت گردشگری به‌خصوص در سازمان‌ها و ادارات تابعه.
یقینا مجموعه این عوامل که می‌بایست هم‌افزایی ویژه‌ای با یکدیگر داشته باشند، امیدها برای کاهش فقر و ارتقاء شأن زنان و تقویت نقش آن‌ها در جوامع مقصد گردشگری را زنده نگه می‌دارد و باعث تقویت صنعت گردشگری و در نتیجه گردش افزونتر چرخ اقتصاد مبتنی بر گردشگری و بهبود نسبی استقلال مالی زنان خواهد شد.
انتهای پیام/
